Menu Close

एक दिवस शिवरायांच्‍या सान्निध्यात !

युवकांना राष्ट्र धर्माच्या कार्यासाठी कृतिशील करणारी मोहीम !

गड-दुर्ग हे केवळ दगड-मातीचे बांधकाम नसून, ते आपल्या मावळ्यांचे शौर्य, धैर्य आणि कुशल नेतृत्व यांची प्रतीके आहेत. छत्रपती शिवाजी महाराज आणि त्यांच्या मावळ्यांनी या किल्ल्यांच्या माध्यमातून स्वराज्याचे स्वप्न साकार केले; परंतु आज, या किल्ल्यांचे ऐतिहासिक महत्त्व आणि सांस्कृतिक वारसा तरुण पिढीपर्यंत पोचत नाही. यासाठीच हिंदु जनजागृती समितीने शिवरायांच्या पराक्रमांची आठवण करून देणार्‍या गड-दुर्गांच्‍या सेवेसाठी ‘एक दिवस शिवरायांच्‍या सान्निध्‍यात’ ही मोहीम चालू केली आहे.

मोहिमेचा कालावधी

दिनांकानुसार शिवजयंती (१९ फेब्रुवारी) ते तिथीनुसार शिवजयंती (फाल्‍गुन कृष्‍ण तृतीया)

विजयादशमी ते नोव्‍हेंबर महिन्‍याचा शेवट

मोहिमेचे स्थळ

महाराष्ट्र, कर्नाटक आणि गोवा राज्यातील गड-दुर्ग

मोहिमेचा उद्देश

शौर्य निर्माण करून राष्ट्र आणि धर्म यांच्या रक्षणासाठी कृतीशील होणे

गडांचे महत्त्व जाणून त्यांच्या संवर्धनासाठी कृतीशील होणे

शिवरायांच्या इतिहासातून प्रेरणा घेऊन हिंदु राष्ट्राच्या कार्यासाठी कृतीशील होणे

मोहिमेचे स्वरूप

गड-दुर्ग स्वच्छता

गड-दुर्गांचे सौंदर्य टिकवण्यासाठी त्या परिसरात पडलेला कचरा, प्लास्टिक, आणि अन्य घाण काढून स्वच्छता मोहीम राबवली जाईल.

गड भ्रमंती आणि गडांचा अभ्‍यास

गडांची रचना, गडांवरील वास्तुशास्त्र, तोफखाना, गडांवर स्थापित मंदिरे तसेच अन्य संरचनांबद्दल सविस्तर माहिती आणि इतिहास सांगितला जाईल.

सामूहिक नामजप

गड-दुर्गांवर असलेल्‍या मंदिरासमोर किंवा गडाच्‍या एका बाजूला बसून सामूहिक नामजप आणि प्रार्थना केली जाईल.

शिवरायांच्या इतिहासाचा अभ्यास

शिवरायांच्या जीवनातील महत्त्वाच्या प्रसंगांवर चर्चा, ऐतिहासिक सत्रे आणि संवाद आयोजित केले जाईल.

शौर्य प्रशिक्षण

शौर्यजागृती साठी लाठी-काठी, कराटे आणि अन्य स्वसंरक्षण तंत्रांवर आधारित प्रायोगिक सत्रांचे आयोजन केले जाईल.

सामूहिक प्रतिज्ञा

गड-दुर्गांच्या सान्निध्यात तरुणांनी हिंदु राष्ट्र स्थापनेसाठी कटिबद्ध होण्यासाठी प्रतिज्ञा केली जाईल.

युवकांचे अभिप्राय

गड-दुर्गांची सध्यस्थिती

बहुतेक लोक गडदुर्गांवर केवळ पिकनिक स्पॉट म्हणून मौज-मजा करण्यासाठी जातात

गडांच्या परिसरात प्लास्टिक, कचरा आणि इतर घाण टाकण्याचे प्रमाण वाढले आहे

गडांचा मूळ ढाचा आणि ऐतिहासिक वास्तू नामशेष होण्याच्या मार्गावर आहेत

अनेक गडांवर शिवरायांच्या इतिहासाशी संबंधित माहिती देणारे फलकही लावलेले नाहीत

गडांवर अनधिकृत बांधकामे, वसाहती किंवा दर्गे-मजार ‌‌इत्यादी बांधण्यात आले आहेत

गडांवरील पाण्याच्या टाक्या आणि तलाव यांची स्वच्छता अन्‌ देखभाल होत नाही

तुम्ही काय करू शकता ?

किल्ल्यांचे संरक्षण आणि जतन हे केवळ प्रशासनाचे काम नसून ते प्रत्येक नागरिकाचे दायित्व आहे. आपण केलेल्या लहानसहान प्रयत्नांमुळे गड-दुर्गांचा ऐतिहासिक वारसा जतन होऊ शकतो.

1

गड-दुर्गांविषयी जनजागृती

शाळा, महाविद्यालये आणि स्थानिक संस्था यांच्यामार्फत गड-दुर्गांविषयी कार्यशाळेचे आयोजन करणे.
सोशल मीडियावर गड-दुर्गांचे फोटो, माहिती आणि व्हिडिओ शेअर करणे.
2

गड-दुर्गांची स्वच्छता

किल्ल्यांवरील प्लास्टिक, कचरा आणि इतर घाण स्वच्छ करण्यासाठी मोहिमा राबवणे.
स्थानिक संस्था आणि स्वयंसेवी संघटना यांच्या साहाय्याने नियमित स्वच्छता अभियान चालवणे.
3

शैक्षणिक आणि सांस्कृतिक कार्यक्रम

किल्ल्यांवर ऐतिहासिक नाट्यप्रयोग, गड-किल्ल्यांचा इतिहास शिकवणारे कार्यक्रम आयोजित करणे.
विद्यार्थी आणि तरुण यांना गड-दुर्गांचे महत्त्व समजावून सांगण्यासाठी स्पर्धा, सहली आयोजित करणे.
4

संवर्धनासाठी स्वयंसेवा

किल्ल्यांवरील भग्नावशेष दुरुस्त करण्यासाठी तज्ज्ञांच्या मार्गदर्शनाखाली काम करणे.
स्थानिक नागरिकांना गड-दुर्गांच्या जतनासाठी प्रोत्साहित करणे.
5

शासनाकडे मागणी

किल्ल्यांचे संरक्षण आणि संवर्धन यांसाठी शासनाकडे वित्तीय निधीची मागणी करणे.
कायद्यांद्वारे गड-दुर्गांवरील अनधिकृत बांधकामे रोखण्यासाठी प्रयत्न करणे.
6

किल्ल्यांवर वृक्षारोपण

पर्यावरण संतुलनासाठी गड-दुर्गांवर विविध प्रकारच्या झाडांची लागवड करणे.
गड-किल्ल्यांवरील जैवविविधता जतन करणे.
7

पर्यटन व्यवस्थापन

गड-दुर्गांवर नियमांचे पालन करणाऱ्या नागरिकांनाच गडावर प्रवेश देणे
गाईड्सची नेमणूक करून लोकांना गडाविषयी योग्य माहिती देणे.
8

संशोधन आणि नोंदी

किल्ल्यांच्या इतिहासाबाबत अभ्यास करून तो जतन करणे.
किल्ल्यांच्या संरचनेची आणि स्थितीची नोंद ठेवणे.
9

भविष्यासाठी दृष्टिकोन

पुढील पिढ्यांसाठी किल्ल्यांचा वारसा टिकवणे, यासाठी दीर्घकालीन योजनांची आखणी करणे.
आधुनिक तंत्रज्ञानाचा उपयोग करून किल्ल्यांची माहिती आणि कारभार यांचे डिजिटायझेशन करणे.

महत्त्वाचे गड-दुर्ग

पन्हाळगड

पन्हाळगड, महाराष्ट्राच्या कोल्हापूर जिल्ह्यात स्थित एक ऐतिहासिक आणि भौगोलिकदृष्ट्या महत्त्वाचा किल्ला आहे. छत्रपती शिवाजी महाराजांनी पन्हाळगड किल्ला १६५९ मध्ये जिंकला. हा किल्ला मराठा साम्राज्याच्या संरक्षण आणि प्रशासनासाठी महत्त्वाचा बनला. महाराज आणि बाजीप्रभू देशपांडे यांनी रात्री गड सोडला. बाजीप्रभूंनी पावनखिंडीत प्राणांतिक लढा देऊन महाराजांना विशाळगड गाठण्यास मदत केली.

सिंधुदुर्ग

सिंधुदुर्ग किल्ला हा महाराष्ट्रातील कोकण किनारपट्टीवर, अरबी समुद्रात वसलेला किल्ला आहे. हा किल्ला छत्रपती शिवाजी महाराजांनी १६६४ साली संरक्षणाच्या उद्देशाने बांधला. सिंधुदुर्ग हा नौदलाचा प्रमुख तळ होता. तो अरबी समुद्रावरील व्यापार मार्गांवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी महत्त्वाचा होता. किल्ल्यात छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या हाताचे ठसे आणि त्यांची मूर्ती आहे, जी शिवकाळातील वास्तुकलेचा नमुना दर्शवते.

राजगड

राजगड किल्ला हा महाराष्ट्रातील पुणे जिल्ह्यात वसलेला एक किल्ला आहे. राजगड किल्ला छत्रपती शिवाजी महाराजांची २६ वर्षे राजधानी राहिली. १६४८ ते १६७२ या कालावधीत मराठा साम्राज्याच्या महत्त्वपूर्ण राजकीय आणि लष्करी घडामोडी येथे घडल्या. महाराजांचा मुलगा छत्रपती संभाजी राजे यांचा जन्म राजगडावर झाला. अफझलखानाचा वध, शाहीस्तेखानाचा पराभव अशा अनेक शौर्य पराक्रमांचे नियोजन याच किल्ल्यावरून करण्यात आले.

कर्नाळा

कर्नाळा किल्ला हा महाराष्ट्रातील रायगड जिल्ह्यात, पनवेलजवळ वसलेला किल्ला आहे. हा किल्ला एकेकाळी महत्त्वाचा संरक्षण किल्ला होता. किल्ल्याचा आकार पक्ष्यांच्या चोचीसारखा असल्यामुळे त्याला “कर्नाळ्याचा ठिपका” किंवा “थंब किल्ला” असेही म्हटले जाते. हा किल्ला व्यापार मार्गांवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी आणि शत्रूंवर लक्ष ठेवण्यासाठी वापरला जात असे. किल्ल्यावर पाण्याच्या टाक्या, तटबंदी आणि जुन्या वास्तूंचे अवशेष आढळतात.

गजेंद्रगड

गजेंद्रगड किल्ला हा कर्नाटक राज्यातील गदग जिल्ह्यातील गजेंद्रगड या ठिकाणी वसलेला एक ऐतिहासिक किल्ला आहे. गजेंद्रगड किल्ल्याचा इतिहास चालुक्य, होयसळ, विजयनगर साम्राज्य आणि मराठा राजवटींशी जोडलेला आहे. या किल्ल्याचा वापर संरक्षणासाठी आणि शत्रूंवर नजर ठेवण्यासाठी केला जात असे. किल्ल्याच्या बांधकामात वापरलेले मजबूत दगड आणि संरचना त्या काळातील कुशल कारागिरीचे दर्शन घडवतात.

महत्त्वाचे गडदुर्ग

पन्हाळगड

पन्हाळगड, महाराष्ट्राच्या कोल्हापूर जिल्ह्यात स्थित एक ऐतिहासिक आणि भौगोलिकदृष्ट्या महत्त्वाचा किल्ला आहे. छत्रपती शिवाजी महाराजांनी पन्हाळगड किल्ला १६५९ मध्ये जिंकला. हा किल्ला मराठा साम्राज्याच्या संरक्षण आणि प्रशासनासाठी महत्त्वाचा बनला. महाराज आणि बाजीप्रभू देशपांडे यांनी रात्री गड सोडला. बाजीप्रभूंनी पावनखिंडीत प्राणांतिक लढा देऊन महाराजांना विशाळगड गाठण्यास मदत केली.

सिंधुदुर्ग

सिंधुदुर्ग किल्ला हा महाराष्ट्रातील कोकण किनारपट्टीवर, अरबी समुद्रात वसलेला किल्ला आहे. हा किल्ला छत्रपती शिवाजी महाराजांनी १६६४ साली संरक्षणाच्या उद्देशाने बांधला. सिंधुदुर्ग हा नौदलाचा प्रमुख तळ होता. तो अरबी समुद्रावरील व्यापार मार्गांवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी महत्त्वाचा होता. किल्ल्यात छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या हाताचे ठसे आणि त्यांची मूर्ती आहे, जी शिवकाळातील वास्तुकलेचा नमुना दर्शवते.

राजगड

राजगड किल्ला हा महाराष्ट्रातील पुणे जिल्ह्यात वसलेला एक किल्ला आहे. राजगड किल्ला छत्रपती शिवाजी महाराजांची २६ वर्षे राजधानी राहिली. १६४८ ते १६७२ या कालावधीत मराठा साम्राज्याच्या महत्त्वपूर्ण राजकीय आणि लष्करी घडामोडी येथे घडल्या. महाराजांचा मुलगा छत्रपती संभाजी राजे यांचा जन्म राजगडावर झाला. अफझलखानाचा वध, शाहीस्तेखानाचा पराभव अशा अनेक शौर्य घटनांचे नियोजन याच किल्ल्यावरून करण्यात आले.

कर्नाळा

कर्नाळा किल्ला हा महाराष्ट्रातील रायगड जिल्ह्यात, पनवेलजवळ वसलेला ऐतिहासिक किल्ला आहे. हा किल्ला एकेकाळी महत्त्वाचा संरक्षण किल्ला होता. किल्ल्याचा आकार पक्ष्यांच्या चोचीसारखा असल्यामुळे त्याला “कर्नाळ्याचा ठिपका” किंवा “थंब किल्ला” असेही म्हटले जाते. हा किल्ला व्यापार मार्गांवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी आणि शत्रूंवर लक्ष ठेवण्यासाठी वापरला जात असे. किल्ल्यावर पाण्याच्या टाक्या, तटबंदी आणि जुन्या वास्तूंचे अवशेष आढळतात.

गजेंद्रगड

गजेंद्रगड किल्ला हा कर्नाटक राज्यातील गदग जिल्ह्यातील गजेंद्रगड या ठिकाणी वसलेला एक किल्ला आहे. गजेंद्रगड किल्ल्याचा इतिहास चालुक्य, होयसळ, विजयनगर साम्राज्य आणि मराठा राजवटींशी जोडलेला आहे. या किल्ल्याचा वापर संरक्षणासाठी आणि शत्रूंवर नजर ठेवण्यासाठी केला जात असे. किल्ल्याच्या बांधकामात वापरलेले मजबूत दगड आणि संरचना त्या काळातील कुशल कारागिरीचे दर्शन घडवतात.