स्वतःमधील स्वभावदोषांची सूची (यादी) बनवा !

प्रत्येक व्यक्तीमध्ये कोणते ना कोणते तरी दोष असतातच. मुलांनो, तुमच्या शाळेत, शेजारी, मित्र-परिवारामध्ये एकही दोष नसलेला असा कोणी आहे का ? कोणीच नाही ना ! केवळ ईश्वरात एकही दोष नाही; कारण तो सर्वगुणसंपन्न आहे. सतत आनंदी रहाणे, हा ईश्वराचा स्वभाव आहे. त्याच्यासारखे आनंदी होण्यासाठी कोणते दोष घालवणे आणि कोणते गुण जोपासणे आवश्यक आहे, ते आपण पाहूया. पुढे काही दोष आणि त्यांच्या विरुद्ध असलेले गुण यांची सूची (यादी) दिली आहे. पुढे दोषांची वर्गवारी ढोबळमानाने केलेली आहे. कोणता दोष अधिक त्रासदायक आणि कोणता अल्प त्रासदायक, हे ठरवता येण्यासाठी ही वर्गवारी केली आहे. वर्गवारी केलेल्या प्रत्येक गटामधील दोषांचा क्रम पुढीलप्रमाणे आहे, दोषांपैकी त्यातल्या त्यात अधिक त्रासदायक ठरू शकतील, असे दोष प्रथम घेऊन अल्प त्रासदायक ठरू शकतील, असे दोष उतरत्या क्रमाने घेतले आहेत. प्रत्येकाची प्रकृती आणि स्वभावदोष यांनुसार प्रत्येकाच्या संदर्भात ही वर्गवारी थोडीफार पालटू शकते, उदा. सूचीत दिलेला स्वतःला अधिक त्रासदायक ठरू शकणारा दोष एखाद्याला अल्प त्रासदायक वाटू शकेल आणि सूचीत दिलेला स्वतःला अल्प त्रासदायक ठरू शकणारा दोष एखाद्याला अधिक त्रासदायक वाटू शकेल. आता आपण गुण-दोषांची सूची (यादी) पाहूया.

१. इतरांना अधिक त्रासदायक ठरू
शकतील, असे दोष आणि त्याविरुद्ध असणारे गुण

२. स्वत:ला अधिक त्रासदायक ठरू
शकतील, असे दोष आणि त्याविरुद्ध असणारे गुण

३. स्वत:ला अल्प त्रासदायक ठरू शकतील,
असे दोष आणि त्याविरुद्ध असणारे गुण

मुलांनो, वरील दोषांपैकी काही दोष तुमच्यामध्ये आहेत, असे तुम्हाला वाटते ना ! तर मग पुढीलसूत्रांनुसार कृती करा.

१. वरील सूचीतील जे दोष तुमच्यात आहेत, त्यांची एक सूची करा.

२. वरील सूचीत असलेल्या दोषांव्यतिरिक्त अन्य दोष तुमच्यात असतील, तर तेही तुम्ही केलेल्या सूचीतनमूद करा.

३. आई-वडील, भाऊ-बहीण, मित्र-परिवार इत्यादींना तुम्ही केलेल्या सूचीतील दोष दाखवून त्याव्यतिरिक्त अन्य दोष असतील, तर तेही सांगण्याची त्यांना विनंती करा.

संदर्भ : सनातन-निर्मित ग्रंथ, ‘स्वभावदोष घालवा आणि आनंदी व्हा !’