त्रिंगलवाडी

सोपी इगतपुरी परिसरातून सह्याद्रीची एक रांग पश्चिमेकडे पसरली आहे. याच रांगेत त्रिंगलवाडी बळवंतगड आणि कावनई हे किल्ले आहेत. या मार्गात लागणारी गावं, डोंगरमाथ्यापर्यंत आलेले रस्ते, माणसांची वर्दळ यामुळे येथील भटकंती ही कमी कष्टाची आहे

इतिहास

किल्ल्याच्या पायथ्याशी असणा-या जैन लेण्यांवरून या किल्ल्याची निर्मिती साधारण १०व्या शतकात झाली असावी. हा किल्ला मराठांनी कधी घेतला हे ज्ञात नाही. मात्र १६८८ च्याशेवटी मुघलांनी फितुरीने हा किल्ला मराठांकडून जिंकून घेतला.

गडावरील पहाण्यासारखी ठिकाणे

त्रिंगलवाडी गावातून गडावर जाताना पायथ्याशी पांडवलेणी नावाची गुहा आहे. या लेणी ३ भागात आहेत. ओसरी, आत विहार आणि विहारात कोरलेले कोनाडे. प्रवेशद्वारावर सुंदर कोरीव काम आढळते. विहाराच्या आत असलेल्या कोनाडात गौतमबुद्धाची ध्यानस्थ मूर्ती आहे. त्या मूर्तीच्या खाली एक शिलालेख आहे. विहाराच्या ४ खांबांपैकी ३ खांबांची पडझड झाली आहे. येथून वर किल्ल्यावर जात असताना वाटेतच पाय-यांच्या अगोदर गुहा लागते. पाय-यांनी गडावर पोहचल्यावर समोरच पडक्या वाडाचे अवशेष लागतात. वाडांचे अवशेष पाहून परत पाय-यांकडे वळायचे. पाय-यांपासून उजवीकडे वळल्यावर अनेक सुकलेली पाण्याची टाकी आढळतात. ५-१० मिनिटे पुढे गेल्यावर डावीकडे असणा-या डोंगराच्या पायथ्याशी एक मोठी गुहा आहे. या गुहेत २०२५ जणांना राहता येते. येथून पुढे चालत गेल्यावर पिण्याच्या पाण्याचे भुयारी टाके लागते. टाक्याच्या खांबांवर सुंदर नक्षीकाम आढळते.या टाक्यांपासून पुढे गेल्यावर शंकराचे मंदिर लागते. या मंदिरासमोरच्या कडावरून दक्षिणेस तळेगड, इगतपुरी पूर्वेला कळसुबाई, उत्तरेला त्र्यंबकरांग, हरिहर, बसगड असा परिसर दिसतो. आल्या मार्गाने परत पाय-यांपाशी यावे. पाय-यांच्या समोरच वाडाचे अवशेष आहे. ते मागे टाकून सरळ पुढे वाटेने खाली उतरावे आणि उजवीकडे वळावे. ही वाट गडाच्या गुप्त दरवाजापाशी घेऊन जाते. पाय-यांनी खाली उतरल्यावर आपण अखंड कातळात कोरलेल्या दरवाजापाशी पोहचतो. दरवाजाच्या उजवीकडे ६-७ फूट उंच हनुमानाची मूर्ती कोरली आहे. समोरच कातळात कोरलेल्या पाय-या किल्ल्याच्या मधल्या पठारावर घेऊ फिरण्यास साधारण १ तास पुरतो.

गडावर जाण्याच्या वाटा

गडावर जाण्यासाठी ३ मार्ग आहेत.

चिंचोली मार्गेः या मार्गाने गडावर जाण्यासाठी कसारा गाठावे. कसा-यावरून जव्हार, मोखाडा किंवा खोडाळा यापैकी जाणारी कुठलीही बस पकडावी आणि ‘विहीगाव’ फाटावर उतरावे.या फाटाच्या समोरच एक देऊळ आहे. या देवळाच्या मागे म्हणजेच रस्त्याच्या उजवीकडे जाणारी वाट पकडावी. पाऊण तासानंतर चिंचोली नावाचे गाव लागते. या गावाच्यामागून जंगलातून जाणा-या रस्त्याने किल्ल्याच्या मध्यभागी असणा-या पठारावर पोहचावे.येथून क्र. २ मध्ये सांगितल्याप्रमाणे २ वाटा जंगलावर जातात. कोणत्याही वाटेने दगडावर पोहचावे ही वाट फारच लांबची असल्याने याने गड गाठण्यास ४ तास लागतात. वाट चुकण्याचा देखील संभव आहे.

त्रिंगलवाडी मार्गेः गाडीने किंवा रेल्वेने इगतपुरी गाठावे. इगतपुरीच्या पूर्वेकडे म्हणजेच एस.टी स्टँडच्या बाजूला बाहेर पडायचे. एसटी स्थानकाच्या अलीकडे आंबेडकर चौक लागतो. या चौकातून एक वाट वर जाते. या वाटेने पुढे पंधरा मिनिटे चालत गेल्यावर उजवीकडे वळावे. अर्ध्या तासात आपण वाघोली नावाच्या खिंडीत पोहचतो. खिंडीतून खाली उतरल्यावर आपण त्रिंगलवाडी नाक्यावर पोहचतो. येथून डावीकडे (त्रिंगलवाडी गावाकडे ) वळावे.अर्ध्या तासात आपण त्रिंगलवाडी गावात पोहचतो. त्रिंगलवाडी गावापर्यंत इगतपुरी-घोटीत्रिंगलवाडी अशी जीपसेवा देखील उपलब्ध आहे. गावाच्या मागे त्रिंगलवाडी धरण आहे. धरणाच्या भिंतीवर चढून डावीकडे वळावे.भिंत संपल्यानंतर उजवीकडची वाट पकडावी. या वाटेने अर्ध्या तासात आपण किल्ल्याच्या पायथ्याशी पोहचतो. पायथ्याशीच पांडवलेणी नावाची गुहा आहे. या गुहेच्यावरून गडा वर जाण्यास विपश्यना विापीठामार्गेः इगतपुरी स्थानकावरून उत्तर दिशेला म्हणजेच ‘विपश्यना विापीठा’कडे उतरावे. विापिठाचे प्रवेशद्वार आल्यावर तेथून समोर असणारी डोंगराची सोंड चढावी. ती वाट आपल्याला प्रचंड कडाखाली आणून सोडते. तो प्रचंडकडा उजवीकडे ठेवत दोन तासात किल्ल्याच्या पायथ्याशी पोहचतो. येथून वर चढण्यास आपल्याला अर्धा तास पुरतो.हा मार्ग पुढे दोन मार्गांमध्ये विभागलेला आहे. पूर्वेकडून वर चढणारा मार्ग हा वर सांगितलेल्या क्र. १ च्या वाटेला जाऊन मिळतो, तर पश्चिमेकडे जाणारी वाट किल्ल्याला उजवीकडे ठेवत एका घळीपाशी पोहचते. या घळीतून वर चढल्यावर पुढे कातळात कोरलेल्या पाय-या लागतात. या पाय-यांनी वर चढल्यावर किल्ल्याचा दरवाजा लागतो.

राहण्याची सोय : किल्ल्यावर १५ जणांना राहता येईल एवढी मोठी गुहा आहे.

जेवणाची सोय : आपण स्वतः करावी.

पाण्याची सोय : गडावर बारामाही पिण्याच्या पाण्याचे टाके आहे.

जाण्यासाठी लागणारा वेळ : १ तास त्रिंगलवाडी गावापासून, ३ तास चिंचोली गावापासून, २ तास विपश्यना मार्गे

सूचना : चिंचोली गावातून जाणारी वाट – मध्यम,निसरडी.